Formalności spadkowe

Śmierć bliskiej osoby i związane z tym formalności mogą nastręczyć wielu trudności. Jeżeli nie dojdzie do prawidłowej regulacji spraw dotyczących spadku, problemy z tym związane wyniknąć mogą nawet po wielu latach i dotknąć zarówno nas, jak i naszych bliskich.

Potwierdzenie prawa do dziedziczenia nie jest równoznaczne z ustaleniem majątku spadkowego. Sąd stwierdza jedynie, kto i w jakich udziałach jest spadkobiercą, nie zaś co zostało przez niego odziedziczone. Od reguły tej jest ważny wyjątek – przypadek, gdy w skład majątku osoby zmarłej przed 14 lutego 2001 roku wchodziło gospodarstwo rolne. W takim wypadku obowiązywać mogą szczególne przesłanki dziedziczenia. 

Czy zmarły miał majątek?

Jeśli zmarły nie pozostawił po sobie żadnego majątku, wszczynanie postępowań spadkowych nie jest co do zasady konieczne. Może jednak okazać się, że poświadczenie dziedziczenia będzie wymagane przez urząd lub instytucję (np. sąd – jeśli zmarły był uczestnikiem toczącego się postępowania, bank, urząd, druga strona umowy zawartej przez zmarłego).

Czy zmarły miał długi?

Jeśli zmarły pozostawił po sobie zadłużenie, trzeba zastanowić się, czy dziedziczenie po nim jest dla nas opłacalne – jeśli nie, konieczne będzie odrzucenie spadku.

Do sądu czy do notariusza?

Notariusz może sporządzić Akt Poświadczenia Dziedziczenia, a więc dokument potwierdzający nasze prawa do spadku. Przed jego sporządzeniem notariusz spisać musi protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych, a więc osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Jeśli nie jesteśmy w stanie zgromadzić wszystkich osób zainteresowanych u notariusza, bądź z innych przyczyn notariusz odmówi sporządzenia APD, pozostaje nam droga sądowa.

Jak zainicjować sprawę w sądzie?

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku wszczynane jest na wniosek i toczyć się musi przy udziale wszystkich potencjalnych spadkobierców ustawowych i testamentowych.

Wniosek złożyć może każdy spośród spadkobierców ustawowych i testamentowych. Inne osoby uprawnione są do tego wyłącznie w szczególnych przypadkach.

We wniosku wskazujemy: 

• Sąd do którego kierowany jest wniosek, a więc sąd rejonowy właściwy według ostatniego miejsca stałego zamieszkania spadkodawcy
• Nasze imię, nazwisko, adres zamieszkania i PESEL
• Imiona, nazwiska i miejsca zamieszkania wszystkich potencjalnych spadkobierców 
• Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (“Wnoszę o stwierdzenie nabycia spadku po…”)
• Jeśli jest testament – wniosek o otwarcie testamentu (“Wnoszę o otwarcie testamentu sporządzonego przez …”)
• Wniosek o przeprowadzenie dowodów – wskazujemy potrzebne dowody, a więc: akt zgonu spadkobiercy, akty stanu cywilnego które potwierdzają więzi ze spadkobiercą
• Uzasadnienie, w którym wyjaśniamy sądowi relacje rodzinne łączące spadkodawcę z uczestnikami postępowania
• Podpis własnoręczny
• Lista załączników – wymieniamy tu kolejno wszystkie dołączone do wniosku dokumenty. 

Uwaga – jeżeli zmarły pozostawił kilka testamentów (np. spisywał je i odwoływał, dodawał nowe treści) należy załączyć je wszystkie.

Co się stanie w sądzie?

Jeżeli nasz wniosek nie będzie wymagał żadnych uzupełnień, sąd wezwie wszystkich uczestników na rozprawę, na której spadkobiercy złożą tzw. zapewnienie spadkowe. Uczestnicy postępowania będą pytani o relacje rodzinne ze zmarłym (czy miał żonę/męża, czy miał dzieci etc.), wiedzę uczestników o testamentach pozostawionych przez zmarłego, innych postępowaniach dotyczących spadku.

Jeśli nie będzie ku temu przeciwwskazań sąd ogłosi postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Co zrobić po ogłoszeniu postanowienia?

Przede wszystkim złożyć należy wniosek o doręczenie odpisu postanowienia wraz z klauzulą prawomocności (a więc postanowienie podpisane przez sędziego, na którym wskazana została data prawomocności postanowienia).

Jeżeli nie zgadzamy się z postanowieniem (np. uważamy, że spadkobiercą jest ktoś inny niż osoba wskazana przez Sąd) należy w ciągu 7 dni złożyć wniosek o uzasadnienie postanowienia i doręczenie postanowienia wraz z uzasadnieniem (a do wniosku tego koniecznie załączyć dowód uiszczenia opłaty 100 złotych) – a po otrzymaniu uzasadnienia w ciągu 2 tygodni wnieść apelację.

Czy po uzyskaniu postanowienia spadkowego ciążą na spadkobiercy inne obowiązki?

Tak! Bardzo ważnym obowiązkiem jest regulacja spraw w Urzędzie Skarbowym. 

Nabycie spadku przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę jest zwolnione z podatku, pod warunkiem, że w ciągu 6 miesięcy od dnia prawomocności orzeczenia spadkowego (PRAWOMOCNOŚCI – nie ogłoszenia, nie doręczenia nam prawomocnego lub nieprawomocnego odpisu) lub zarejestrowania APD złożą stosowne zgłoszenie. Zgłoszenie takie składa się na formularzu SD-Z2.

Powyżej opisane zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli spadkodawcą jest osoba zmarła przed 2007 rokiem – przepis, który przewiduje zwolnienie został dodany dopiero w roku 2006.

Osoby, które nie są zwolnione od podatku, składają do Urzędu Skarbowego formularz SD-3. 

Jeżeli przedmiotem dziedziczenia jest nieruchomość, zmianę własności ujawnić należy w jej księdze wieczystej, za pomocą formularza KW-WPIS (jeśli nie ma księgi wieczystej – KW-ZAL). O nowym właścicielu powiadomić powinno się także inne instytucje (np. Starostwo Powiatowe, prowadzące ewidencję gruntów i budynków).