Rozporządzenia w testamencie własnoręcznym

Testament własnoręczny to najłatwiejsza z form testamentu. Wystarczy wziąć kartkę, napisać na niej aktualną datę, zawrzeć rozporządzenie testamentowe i podpisać – wszystko własnoręcznie przez sporządzającego. Powtarzam do znudzenia – każdy z tych trzech elementów musi koniecznie zostać zawarty: data – bo musimy wiedzieć, kiedy testament był sporządzany (jeśli testamentów ostatecznie będzie kilka – trzeba ustalić ich kolejność; ponadto data pomaga ustalić, czy testator był w stanie niewyłączającym świadomego lub swobodnego podejmowania decyzji i wyrażenia woli np. w sytuacji, jeśli później zapadł on na chorobę poddającą to w wątpliwość, jak choroba Alzheimera), rozporządzenie testamentowe – bo ostatecznie to testament i podpis – żeby było wiadomo, kto sporządza testament i że jest on autentyczny. Wszystko piszemy ręcznie, żeby nie było wątpliwości co do osoby sporządzającej (w razie późniejszego kwestionowania testamentu w sądzie powołuje się biegłego pismoznawcę, który porównuje próbki pisma testatora). 

Poniżej skrót najważniejszych wiadomości na temat rozporządzeń testamentowych.

Powołanie spadkobierców

Najbardziej oczywiste i intuicyjne – powołanie spadkobierców. Wskazujemy kto i w jakim udziale ma po nas dziedziczyć. Uwaga! Nie jest to równoznaczne z zapisaniem konkretnym osobom konkretnych przedmiotów (od tego są zapisy – o czym zaraz). 

Przykład 1: Ja, Konsuela Kowalska, do całości spadku po mnie powołuję mojego syna Ignacjana Kowalskiego (PESEL: 901010020202). 

Przykład 2: Ja, Konsuela Kowalska, do całości spadku po mnie powołuję: mojego syna Ignacjana Kowalskiego – w udziale ⅔ części oraz moją wnuczkę Pelagię Kowalską – w udziale ⅓ części. 

Żeby ustanowić spadkobierców najlepiej podać ich imiona, nazwiska, ewentualnie PESEL albo inne dane, które się nie zmieniają – jak stopień pokrewieństwa. Oczywiście jeśli się pomylimy w PESELu, albo na przykład wpiszemy adres spadkobiercy, a spadkobierca się przeprowadzi, to nie przestanie być spadkobiercą – o ile wciąż będzie identyfikowalny. Bo o to w tym wszystkim chodzi, żeby można było zidentyfikować, kogo testator miał na myśli. Nawet jeśli nie podamy ani imienia, ani nazwiska, ani numeru PESEL, ale z tego, co w testamencie zostało zawarte, da się jednoznacznie zidentyfikować spadkobiercę – testament będzie skuteczny (nie nadużywajmy tej zasady – im dokładniej ktoś zostanie opisany, tym lepiej). 

Przykład 3: Ja, Konsuela Kowalska, do całości spadku po mnie powołuję moje jedyne dziecko. 

I ostatnia uwaga – nie można powołać spadkobiercy z zastrzeżeniem terminu lub pod warunkiem – takie zastrzeżenie uważa się za nieistniejące, a jeśli z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez niego spadkobierca nie zostałby powołany – całe powołanie spadkobiercy jest nieważne.

Podstawienie testamentowe zwykłe

Podstawienie testamentowe zwykłe to takie zabezpieczenie na wypadek, gdyby osoba wskazana przez nas jako główny spadkobierca nie dziedziczyła – bo na przykład zmarła przed nami albo odrzuciła spadek. 

Przykład 4: Ja, Konsuela Kowalska, do całości spadku po mnie powołuję mojego syna Ignacjana Kowalskiego (PESEL: 901010020202). Gdyby jednak mój syn Ignacjan Kowalski nie chciał lub nie mógł dziedziczyć – do całości spadku po mnie powołuję moją wnuczkę Pelagię Kowalską (PESEL: 201212098766).

Można tak w nieskończoność – powołać spadkobiercę, dalej substytuta, dalej substytuta substytuta substytuta etc….

Podstawienie testamentowe powiernicze

Podstawienie testamentowe powiernicze dotyczy sytuacji, gdy zobowiązujemy spadkobiercę, żeby zachował cały spadek i przekazał go jeszcze innej osobie – w takim wypadku tą inną osobę, dla której zachowany ma być spadek, uważa się za spadkobiercę tylko jeśli ten pierwszy spadkobierca nie będzie mógł lub chciał dziedziczyć. Jeżeli jednak z testamentu albo z okoliczności wynika, że bez takiego ograniczenia spadkobierca w ogóle nie zostałby powołany – powołanie spadkobiercy jest nieważne.  

Zapis zwykły

Zapis zwykły to zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. 

Przykład 5: Zobowiązuję moich spadkobierców do wydania, niezwłocznie po otwarciu i ogłoszeniu mojego testamentu, mojej siostrze Romualdzie Zamojskiej złotą broszkę w kształcie lilii należącą dawniej do naszej babki.

Przykład 6: Jednocześnie mojemu bratu Zenobiuszowi Zamojskiemu zapisuję kwotę 1000 złotych i zobowiązuję moich Spadkobierców do wydania ich mojemu bratu niezwłocznie po otwarciu spadku po mnie. 

Przykład 7: Zobowiązuję powołanych do spadku po mnie  do  przeniesienia  na  rzecz  mojej siostry Romualdy Zamojskiej,  tytułem  zapisu  zwykłego,  udziału wynoszącego  1/3  części  w prawie własności samochodu osobowego Fiat 126p, w terminie 1 (jednego) roku od daty otwarcia spadku po mnie.

Polecenie

Polecenie służy, jak sama nazwa wskazuje, żeby spadkobiercom (lub zapisobiercom) coś polecić 🙂 Możliwości są różne – zobowiązać ich do odpowiedniej organizacji pogrzebu, dbania o grób, urządzania co roku wielkiej imprezy na naszą cześć, dbania o zwierzę czy kwiatki – co komu do głowy przyjdzie. Polecenia nie czynią nikogo wierzycielem.

Przykład 8: Polecam  powołanym do spadku po mnie zorganizować własnym  kosztem  mój pogrzeb  odpowiadający  miejscowym  zwyczajom, w obrządku katolickim, i pochować  mnie  w grobowcu rodzinnym, a następnie co roku w rocznicę mojej śmierci zapalać znicz przed grobowcem.

Powołanie wykonawcy testamentu

Wykonawca to osoba, która czuwać ma nad realizacją postanowień testamentowych. 

Przykład 9: Jako wykonawcę niniejszego testamentu powołuję mojego przyjaciela Ronalda Reganowicza.

Wykonawca niniejszego testamentu uprawniony i zobowiązany jest między innymi do:

• zarządu majątkiem spadkowym,
• rozporządzania majątkiem spadkowym w takim zakresie, w jakim wymagają tego zasady prawidłowej gospodarki poszczególnymi składnikami majątkowymi;
• dokonywania czynności rozporządzających, których celem będzie spieniężenie składników majątkowych wchodzących w skład spadku,
• wydania  spadkobiercom  spadku  lub  mienia  uzyskanego  z  tytułu  zbycia składników majątkowych wchodzących w skład spadku w toku czynności, o których mowa powyżej.

Wydziedziczenie

W testamencie można także pozbawić kogoś (zstępnych, małżonka i rodziców) prawa do zachowku – wydziedziczyć ich. To dosyć trudna konstrukcja, żeby była skuteczna należy rozpisać ją prawidłowo – a więc wskazać, kogo wydziedziczamy  i z jakich przyczyn. Przyczyny wydziedziczenia są ograniczone i wskazuje je art. 1008 Kodeksu cywilnego – zgodnie z tym przepisem wydziedziczyć można tego, kto:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przykład 10: Niniejszym pozbawiam mojego syna Radosława Radosławskiego prawa do zachowku, bowiem uporczywie nie dopełniał względem mnie obowiązków rodzinnych, w szczególności przez ostatnie 20 lat bez żadnego powodu ignorował mnie, nie odwiedzał mnie, nie dbał o mnie i moje zdrowie, nie interesował się moim stanem, a kiedy spotkaliśmy się przypadkiem – wyzywał mnie i groził mi.