Trochę o dziale spadku

Jeżeli po osobie zmarłej dziedziczy więcej niż jedna osoba, na wszystkich przedmiotach wchodzących w skład spadku powstaje współwłasność w częściach ułamkowych. Współwłasność ta zawiązuje się wraz z chwilą śmierci spadkodawcy (chwila ta w przepisach określana jest jako “otwarcie spadku”) i trwa, dopóki nie zostanie przeprowadzony dział spadku (czasem nawet dłużej – jeśli podczas przeprowadzania działu kilka osób chce, żeby dany przedmiot został im przyznany na współwłasność). Co zrobić, żeby podzielić majątek pozostawiony przez osobę zmarłą?

1. Umowa o dział spadku

Jeżeli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do tego, w jaki sposób podzielić majątek spadkowy, można zawrzeć umowę o dział spadku. W umowie takiej wskazujemy, jaki majątek pozostawił zmarły oraz w jaki sposób chcemy nim rozdysponować. W zawieraniu umowy wziąć musi udział każdy ze spadkobierców. 

Umowa o dział spadku może dotyczyć całego spadku lub tylko jego części (określonych przedmiotów). 

Co do zasady umowa o dział spadku może zostać zawarta w każdej formie (ustnie, pisemnie, elektronicznie, a nawet w sposób dorozumiany – kiedy wszyscy “porozumiewamy się bez słów” i po prostu dzielimy między siebie majątek w określony sposób bez formalnej umowy). Od tej zasady są wyjątki:

• Jeśli elementem dzielonego majątku jest nieruchomość (albo przedsiębiorstwo do którego należy nieruchomość), umowa zawarta zostać musi w formie aktu notarialnego,
• Jeśli w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo objęte zarządem sukcesyjnym, umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego,
• Jeśli w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo nieobjęte zarządem sukcesyjnym, umowa musi zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

2. Sądowy dział spadku

Jeżeli między spadkobiercami nie ma zgody co do sposobu działu spadku lub jeśli z jakichś przyczyn umowa o dział nie może zostać zawarta (np. w skład spadku wchodzi nieruchomość a część spadkobierców nie może się stawić do notariusza) pozostaje nam sądowy dział spadku. 

Dział spadku w sądzie obejmować powinien cały spadek – dokonanie przez sąd działu tylko w odniesieniu do niektórych składników masy spadkowej jest wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. 

Żeby dokonać sądowego działu spadku składamy wniosek do sądu rejonowego, w obszarze właściwości którego zmarły miał ostatnie miejsce swojego stałego pobytu. We wniosku:

• Wskazujemy wszystkich spadkobierców,
• Wskazujemy co wchodziło w skład spadku,
• Powołujemy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub Akt Poświadczenia Dziedziczenia (jeśli tego nie mamy, spokojnie – sąd dokonać może stwierdzenia nabycia spadku już w ramach postępowania działowego)
• Wskazujemy, w jaki sposób chcemy dokonać działu spadku (np. przez podział w naturze, przyznanie przedmiotów jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłat pozostałych, sprzedaż składników spadku i podział pieniędzy między spadkobierców)
• Powołujemy dowody (np. wnosimy, aby sąd dopuścił dowód z opinii biegłego geodety – jeśli chcemy, żeby doszło do podziału nieruchomości w naturze)
• Uzasadniamy nasz wybór sposobu działu spadku.

UWAGA! Jeśli zmarły w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim, w którym obowiązywał ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej, może okazać się, że poza działem spadku konieczny jest też podział majątku wspólnego. Żeby bowiem ustalić, co wchodziło w skład spadku, musimy najpierw wiedzieć, jaki udział przysługiwał zmarłemu na przedmiotach objętych wspólnością (przeważnie ½ , ale być może zachodzi podstawa do ustalenia nierównych udziałów). 

Dokonanie sądowego działu spadku jest związane z koniecznością wniesienia opłaty sądowej. Aktualnie wysokość opłat to:

• 500 złotych – za wniosek o dział spadku
• 300 złotych – za wniosek o zgodny dział spadku (jeśli wszyscy spadkobiercy zgadzają się z proponowanym we wniosku podziałem)
• 1000 złotych – za wniosek o dział spadku i zniesienie współwłasności (tak też można, jeśli w skład masy spadkowej wchodzą przedmioty, w prawie własności których np. część osób ma udziały z tytułu dziedziczenia, a część osób – na innej podstawie (jak darowizna czy sprzedaż)
• 600 złotych za wniosek o zgodny dział spadku i zniesienie współwłasności

Dodatkowe opłaty (trzeba zsumować opłatę za wniosek o dział spadku i poniższe kwoty):

• 1000 złotych – jeśli wraz z wnioskiem o dział spadku składamy wniosek o podział majątku wspólnego (czyli razem płacimy 1500 złotych)
• 300 złotych – jeśli wraz z wnioskiem o dział spadku składamy wniosek o zgodny podział majątku wspólnego (czyli razem płacimy 1500 złotych)
• 100 złotych + 5 złotych za wpis do Rejestru Spadkowego – jeśli wraz z wnioskiem o dział spadku składamy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.

W jednym piśmie można zawrzeć kilka wniosków (np. podzielić spadek po kilku osobach) – wymagać to jednak będzie wniesienia opłaty za każdy wniosek oddzielnie.