Jeśli chcemy, aby po naszej śmierci konkretna osoba otrzymała konkretny przedmiot z naszego majątku, musimy w testamencie umieścić stosowny… no właśnie, zapis. Zapisów istnieją przy tym dwa rodzaje – zwykłe i windykacyjne.
Zapis windykacyjny może zostać zawarty jedynie w akcie notarialnym. Jego skutki są za to dalej idące, bo z chwilą śmierci testatora automatycznie, bez żadnych dodatkowych czynności, prawo własności zapisanej rzeczy przejdzie na osobę, dla której zapis był uczyniony. Taka osoba może po prostu zażądać, żeby spadkobiercy (tudzież inne osoby, które akurat władają rzeczą, wydały jej przedmiot) – czyli może skutecznie wystąpić z roszczeniem, nomen omen, windykacyjnym. Taki zapis nie może być dokonany pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Jest bezskuteczny, jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy przedmiot zapisu nie należał do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.
Zapis zwykły co prawda nie przeniesie własności tak od razu, ale spowoduje, że spadkobiercy będą zobowiązani do spełnienia na rzecz zapisobiercy określonego świadczenia majątkowego lub przeniesienia własności danej rzeczy (jeśli jest to konkretna, określona rzecz to zapis zadziała tylko, jeśli znajduje się ona w majątku spadkodawcy w chwili jego śmierci i spadkodawca nie był zobowiązany do jego zbycia – chyba że spadkodawca zastrzeże inaczej). Jeśli spadkobierców jest kilku – odpowiadają za wykonanie zapisu w takich samych udziałach, w jakich partycypują w spadku. Zapis zwykły, inaczej niż powołanie spadkobiercy, może zostać uczyniony z zastrzeżeniem terminu lub pod warunkiem.
Przykład zapisu 1: Zobowiązuję moich spadkobierców do wydania, niezwłocznie po otwarciu i ogłoszeniu mojego testamentu, mojej siostrze Romualdzie Zamojskiej złotej broszki w kształcie lilii, należącej dawniej do naszej babki.
Przykład zapisu 2 – zapis pod warunkiem: Mojemu bratu Zenobiuszowi Zamojskiemu zapisuję kwotę 1000 złotych, pod warunkiem, że mój brat Zenobiusz powstrzyma się od alkoholu przez jeden rok od dnia mojej śmierci.
Przykład zapisu 3 – zapis obowiązujący nawet, jeśli rzecz będąca jego przedmiotem nie będzie w chwili śmierci spadkodawcy w jego majątku: Zobowiązuję powołanych do spadku po mnie do przeniesienia na rzecz mojej siostry Romualdy Zamojskiej, tytułem zapisu zwykłego, samochodu osobowego Fiat 126p, a jeśli samochód ten nie będzie w chwili mojej śmierci przedmiotem mojej własności, zobowiązuję spadkobierców, aby podjęli działania mające na celu nabycie go i przekazanie mojej siostrze.
Spełnienia zapisu można żądać niezwłocznie po otwarciu testamentu (o ile w testamencie nie zastrzeżono inaczej), nie później niż w ciągu 5 lat (tzn. żądać można zawsze, ale po upływie 5 lat nie będzie jak zmusić zobowiązanego do spełnienia zapisu – dojdzie do przedawnienia roszczeń).
Przykład zapisu 4 – zapis ze zmianą daty jego wykonania: Zobowiązuję moich spadkobierców do wydania, po upływie roku od dnia ogłoszenia mojego testamentu, mojej siostrze Romualdzie Zamojskiej złotej broszki w kształcie lilii, należącej dawniej do naszej babki.
Jeśli przedmiotem zapisu są tzw. rzeczy oznaczone tylko co do gatunku – czyli na przykład pieniądze (zobowiązany z tytułu zapisu musi dać określoną kwotę, ale niekoniecznie konkretne banknoty wskazane przez testatora) zobowiązany obowiązany jest do świadczenia rzeczy “średniej jakości”, ale z uwzględnieniem potrzeb zapisobiercy.
Przykład zapisu 5 – zapis rzeczy oznaczonych co do gatunku: Mojemu bratu Zenobiuszowi Zamojskiemu zapisuję 100 kilogramów ziaren żyta, które umożliwią mojemu bratu obsianie pola będącego jego własnością.
Zapisem można obciążyć także zapisobiercę – wtedy mamy do czynienia z “zapisem dalszym”. W takim wypadku zapisobierca może nie spełniać swojego obowiązku dopóki zapis nie zostanie zrealizowany na jego rzecz. Zapisobierca obciążony obowiązkiem wykonania dalszego zapisu może zwolnić się od tego obowiązku także w ten sposób, że dokona bezpłatnie na rzecz dalszego zapisobiercy przeniesienia praw otrzymanych z tytułu zapisu albo przelewu roszczenia o jego wykonanie.
Przykład zapisu 6 – zapis dalszy: Mojemu bratu Zenobiuszowi Zamojskiemu zapisuję 100 kilogramów ziaren żyta. Jednocześnie zobowiązuję mojego brata Zenobiusza żeby 50 spośród tych 100 kilogramów żyta przekazał swojej córce Zenobii.
Co, jeśli wydany nam przedmiot zapisu jest wadliwy? Jeżeli przedmiotem zapisu jest konkretny, jasno określony “egzemplarz”, zobowiązany z tytułu zapisu odpowiada jak darczyńca – czyli możemy od niego żądać naprawienia szkody, którą wyrządził przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił nas o nich w czasie właściwym.
Jeśli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku – wchodzą przepisy o rękojmi sprzedaży, a zapisobierca może żądać albo odszkodowania za nieprawidłowe wykonanie zapisu albo wymiany przedmiotu zapisu na rzecz wolną od wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia.
Nawet zapis zwykły może mieć niezwykłe konsekwencje i nieplanowane (a może i planowane) skutki, jeśli sporządzimy testament inaczej niż się powszechnie przyjęło. Testament to swego rodzaju świętość – “głos zza grobu”, ostatnia szansa dla spadkodawcy na wypowiedzenie się i rozdysponowanie swoim majątkiem. Dlatego, o ile “formalnie” wszystko jest w porządku (prawidłowa forma, spadkodawca zdolny do świadomego i swobodnego podejmowania decyzji i wyrażania woli etc.) – będziemy robić wszystko, żeby wola testatora doszła do skutku.
Powiedziawszy to, czasem skutki sporządzenia testamentu mogą być trochę inne od zamierzonych. Jeżeli rozdysponujemy całym naszym majątkiem w taki sposób, że poszczególne składniki majątku przypiszemy konkretnym osobom, osoby te zostaną po naszej śmierci uznane nie za zapisobierców, ale za spadkobierców w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Przykład: Jan miał trzy działki – działka nr 101, działka nr 102 i działka nr 103. Działka nr 101 była warta 200 000 złotych, a działki nr 102 i 103 – po 100 000 złotych. Poza nimi, Jan nie posiadał żadnego majątku. Jan sporządził testament, w którym napisał: “chcę, aby po mojej śmierci działka nr 101 przypadła mojej córce Krysi, działka nr 102 – mojej córce Marysi, a działka nr 103 – mojej córce Zosi”. Testament został sporządzony w prawidłowej formie i spełniał wszystkie wymogi ważności. Po śmierci Jana sąd stwierdzi nabycie spadku w taki sposób, że Krysia będzie spadkobiercą w udziale ½ części, a Marysia i Zosia będą spadkobiercami w udziałach po ¼ części każda – taki jest bowiem stosunek wartości przypisanych im przez Jana działek. Oznacza to, że Krysi przysługiwać będzie udział w wysokości ½ części w prawie własności wszystkich trzech działek, a Marysi i Zosi – udziały w wysokości po ¼ części- nie do końca tak, jak planował Jan. Oczywiście panie mogą dokonać działu spadku wedle jego woli, ale nie muszą.
Jeżeli sporządzimy testament, w którym jednej osobie przyznamy przedmioty majątkowe wyczerpujące prawie cały spadek – ta osoba będzie uważana za spadkobiercę całości.
Przykład: Jan miał trzy działki – działka nr 101, działka nr 102 i działka nr 103. Działka nr 101 była warta 200 000 złotych, a działki nr 102 i 103 – po 100 000 złotych. Poza nimi, Jan miał środki pieniężne w wysokości 1000 złotych. Jan sporządził testament, w którym napisał: “chcę, aby po mojej śmierci działki nr 101, 102 i 103 przypadły mojej córce Krysi”. Testament został sporządzony w prawidłowej formie i spełniał wszystkie wymogi ważności. Po śmierci Jana na podstawie pozostawionego przez niego testamentu sąd stwierdzi, że Krysia jest jedynym spadkobiercą.
0 komentarzy