W latach 70. i na początku lat 80., kiedy wydawane były Akty Własności Ziemi, często tylko jedno z małżonków zajmowało się prowadzeniem gospodarstwa rolnego i to ono wpisywane było na AWZ. Czasem decydowały o tym względy dziedziczenia – na dokumencie wpisywano tę osobę, która “wniosła” grunty do majątku małżeńskiego, nie ujawniając drugiego z małżonków. Różni urzędnicy mieli różne praktyki – niektórzy wpisywali i męża i żonę, niektórzy ograniczali się tylko do osoby, która załatwiała formalności związane ze zdobyciem Aktu Własności Ziemi.
Również dzisiaj, przeprowadzając postępowania mające na celu nabycie własności nieruchomości, czy to w drodze uwłaszczenia, czy zasiedzenia, często we wniosku wskazuje się tylko jedną osobę – tego z małżonków, który faktycznie władał gruntami, bądź tego, który akurat pozostaje przy życiu i wnosi sprawę do sądu. Czy to prawidłowa praktyka? To zależy…
Co mówi orzecznictwo?
Kwestia wejścia przedmiotu zasiedzenia lub uwłaszczenia do małżeńskiej wspólności ustawowej została jednoznacznie rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy:
- Zgodnie z uchwałą z dnia 16 listopada 1987 r., sygn. akt III CZP 64/87 nieruchomość nabyta w drodze uwłaszczenia przez jednego z małżonków “wchodzi w skład majątku wspólnego obojga małżonków, jeżeli w dacie wejścia w życie tej ustawy stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami podlegały ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.”
- Zgodnie z uchwałą z dnia 28 lutego 1978 r., sygn. akt III CZP 7/78, “Własność nieruchomości nabyta przez jednego z małżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności ustawowej wówczas, gdy bieg terminu zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej.”
Co opisane zasady oznaczają w praktyce?
1) Jest małżeństwo = przedmiot wchodzi do wspólności majątkowej
Nie ważne, czy drugi z małżonków spełnia przesłanki uwłaszczenia lub zasiedzenia, nie ważne czy w ogóle kiedykolwiek był na gruncie i skąd grunt ten wziął się w rodzinie – jeśli w chwili nabycia nieruchomości przez uwłaszczenie (a więc 4 listopada 1971 roku) lub zasiedzenie (30 lat od czasu objęcia nieruchomości w posiadanie, ewentualnie 20 lat – w przypadku dobrej wiary) istniał związek małżeński, w którym obowiązywał ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej, oboje małżonkowie automatycznie staną się właścicielami.
Czasem może to prowadzić do sytuacji z pozoru kuriozalnych – na przykład jeśli małżonek i jego konkubina przez 30 lat wspólnie posiadają samoistnie grunt, właścicielami w drodze zasiedzenia staną się w ½ konkubina, a w pozostałej ½ – jej partner wraz z żoną, z którą od kilkudziesięciu lat pozostaje w faktycznej separacji (naprawdę, zdarzały się takie przypadki).
2) Wdowieństwo a nabycie własności
Jeśli w chwili upływu terminu zasiedzenia/uwłaszczenia małżonek już nie żył, bądź też nie doszło jeszcze do zawarcia związku małżeńskiego – grunt wejdzie do majątku osobistego zasiadującego.
UWAGA: ważny jest tu termin uwłaszczenia (4 listopada 1971 roku) lub zasiedzenia (30 lat od objęcia w posiadanie) a nie termin wszczęcia postępowania sądowego – jeśli małżonek/małżonka zmarli po upływie w/w terminów, ale przed wszczęciem postępowania, w dalszym ciągu trzeba ich wskazać we wniosku o uwłaszczenie/zasiedzenie, a ich następców prawnych – powołać jako uczestników postępowania.
Następstwa
Często zdarza się, że błąd popełniony na poprzednim etapie postępowania, a polegający na nieujawnieniu jednego z małżonków, powielany jest następnie przez różne organy i urzędy – tylko jedna osoba wpisana jest do ewidencji gruntów, do księgi wieczystej i figuruje w innych dokumentach. Warto zwrócić na to uwagę, szczególnie w sprawach spadkowych i innych dotyczących własności, a wymagających dokładnego ustalenia kręgu właścicieli. Inaczej wpaść można w pułapkę, z której wydostanie się wygeneruje kolejne kłopoty – na przykład, umowa przeniesienia własności nieruchomości stanowiącej współwłasność małżonków, a zawarta bez zgody jednego z nich, będzie co do zasady nieważna (art. 37 § pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego)! Ponadto, po śmierci małżonków prawo do przedmiotu współwłasności mają następcy zarówno męża, jak i żony, nawet jeśli w Akcie Własności Ziemi ujawnione było tylko jedno z nich…
0 komentarzy