Nabycie spadku po mieszkańcu USA – krok po kroku

Formalności spadkowe po osobie, której ostatnim stałym miejscem pobytu były Stany Zjednoczone Ameryki, różnić się będą w zależności od wielu czynników – w tym obywatelstwa zmarłego, położenia pozostawionego przezeń majątku czy choćby miejsca przebywania spadkobierców. Obywatelstwo spadkodawców nie wpływa przy tym na możliwość dziedziczenia majątku czy to w Polsce, czy USA.

Krok 1. Uzyskanie aktu zgonu

Żadnych formalności, w żadnym z interesujących nas państw, nie da się załatwić bez odpisu aktu zgonu spadkodawcy. 

Dla przypomnienia (pisałam o tym w poście Postępowanie spadkowe po osobie zmarłej za granicą), uzyskanie w Polsce aktu zgonu dla osoby zmarłej za granicą może przybrać trzy formy:

• Rejestracja zgonu, który nastąpił poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej i nie został tam zarejestrowany
• Transkrypcja zagranicznego aktu zgonu – wniosek o transkrypcję złożyć może do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego osoba, która wykaże interes prawny lub interes faktyczny w transkrypcji dokumentu potwierdzającego zgon,
• Odtworzenie treści zagranicznego dokumentu potwierdzającego zgon, jeśli uzyskanie jego odpisu nie jest możliwe lub wiąże się z poważnymi trudnościami – wniosek o odtworzenie złożyć może do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego osoba, która wykaże interes prawny lub faktyczny w odtworzeniu dokumentu potwierdzającego zgon.

O odpis aktu zgonu wystąpić trzeba w Urzędzie Stanu Cywilnego. Odpis taki otrzymać może najbliższa rodzina (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, przedstawiciele ustawowi, a inni – tylko po wykazaniu interesu prawnego). 

W Stanach Zjednoczonych akty zgonu również wydawane są przez Urząd Stanu Cywilnego (Vital Records Office) – należy skontaktować się z Urzędem w stanie, w którym nastąpił zgon. Odpis wydaje się członkom najbliższej rodziny. Jeśli zgon obywatela USA nastąpił poza granicami Stanów Zjednoczonych, są o tym informowane ambasady lub konsulaty w kraju, w którym nastąpił zgon. W takim wypadku wydawany jest dokument nazywany CRDA (Consular Report of Death Abroad) i to on służy jako dokument potwierdzający zgon. 

Krok 2. Wniosek do sądu

Zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Jeśli istnieje możliwość, by postępowanie spadkowe przeprowadzić w Polsce (spadkodawca w chwili śmierci był obywatelem polskim lub miał miejsce zamieszkania bądź miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej bądź też majątek spadkowy albo jego znaczna część znajduje się w Rzeczypospolitej Polskiej) do sądu rejonowego ustalonego według zasad wskazanych w art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego składamy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (więcej o takim wniosku: Formalności spadkowe). Skoro spadkodawca stale zamieszkiwał Stany Zjednoczone, sąd ten zobowiązany będzie stosować amerykańskie prawo ustalając krąg spadkobierców czy weryfikując ważność testamentu (jak? o tym w artykule Zasady dziedziczenia po mieszkańcu USA) – wynika to z art. 21 ust. 1 unijnego Rozporządzenia 650/2012 (chyba że wyjątkowo, ze wszystkich okoliczności sprawy jasno wynika, że w chwili śmierci zmarły był w sposób oczywisty bliżej związany z państwem innym niż państwo, którego prawo byłoby właściwe).

Jeśli występujemy do sądu o stwierdzenie nabycia spadku w zakresie położonej w Polsce nieruchomości (art. 1110(2) Kodeksu postępowania cywilnego – wyłączna jurysdykcja sądu polskiego) właściwy będzie sąd według miejsca położenia nieruchomości.

Jeśli zmuszeni jesteśmy (bądź jest nam tak wygodniej) wszcząć postępowanie sądowe przed sądem amerykańskim, wystąpić musimy o wyznaczenie egzekutora lub administratora i stwierdzenie nabycia spadku do sądu właściwego według przepisów stanowych. Postępowanie spadkowe potrwa tam mniej więcej od 6 miesięcy do 1 roku (różne źródła podają różne przedziały czasowe). O szczegółach takiego postępowania przeczytać można w poście Postępowanie spadkowe w Stanach Zjednoczonych. Jeśli przebywając w Stanach chcemy złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (co nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem nabycia spadku) możemy to uczynić przed konsulem. To czy i w jaki sposób testament sporządzony według polskich wymogów zostanie zaakceptowany w USA zależy od stanu właściwego do rozpoznania sprawy (czyli od stanu, w którym zmarły miał ostatnie miejsce stałego pobytu).

Krok 3. Wniosek o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego

Jeśli orzeczenie o nabyciu spadku zostało wydane w Stanach Zjednoczonych, a część majątku znajduje się w Polsce, aby objąć spadek należy wystąpić do sądu o uznanie wyroku sądu zagranicznego. Wniosek taki rozpoznaje sąd okręgowy, który byłby miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy rozstrzygniętej orzeczeniem sądu państwa obcego lub w którego okręgu znajduje się miejscowo właściwy sąd rejonowy, a w braku tej podstawy – Sąd Okręgowy w Warszawie.

Sąd nie uzna orzeczenia, jeśli zapadło w sprawie, w której wyłącznie właściwa jest jurysdykcja sądu polskiego. Ma to w szczególności miejsce w odniesieniu do nieruchomości – nawet jeśli sąd amerykański stwierdził nabycie spadku, nie będziemy mogli na podstawie jego orzeczenia wpisać się do księgi wieczystej jako nowi właściciele w miejsce zmarłego mieszkańca USA. 

Analogicznie polskie rozstrzygnięcia podlegają uznaniu przez sądy amerykańskie – aby objąć spadek w USA wystąpić musimy do właściwego sądu stanowego ze stosownym wnioskiem. 

Krok 4. Załatwienie spraw podatkowych

Nigdy nie można zapominać, że od nabycia spadku należny może być podatek. W Polsce z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zaczyna biec termin na złożenie do urzędu skarbowego odpowiedniego formularza (SD-Z2 lub SD-3). W Stanach obowiązki podatkowe różnią się w zależności od stanu, trzeba więc indywidualnie przeanalizować tę kwestię.

Podsumowując:

Na przebieg formalności spadkowych po osobie stale zamieszkującej za granicą naszego kraju wpływ ma szereg czynników. Należy dokładnie przeanalizować sprawę przed podjęciem czynności zmierzających do stwierdzenia nabycia spadku.